Phoenix AIM-54
[size=109]AIM-54 Phoenix (فونیکس) یک موشک بسیار دوربرد هوا به هوا محسوب میشود که منحصرن در خدمت نیروی دریایی ایالات متحده بوده است و اکنون تنها کاربر آن، نیروی هوایی ایران میباشد. این موشک، منحصرن توسط جنگندههای F-14 Tomcat قابل استفاده میباشد./span>>/>
طراحی فونیکس به اواخر دههء 1960 باز میگردد. در آن زمان، نیروی دریایی ایالات متحده پروژهء ساخت هواپیمای F6D Missileer و موشکهای دوربرد هوا به هوای AAM-N-10 Eagle را لغو نموده بود. بدین جهت، کمپانی هیوز اقدام به طراحی یک موشک جدید هوا به هوای بسیار دوربرد،بر اساس موشک AAM-N-11، و یک رادار کنترل آتش به نام AN/AWG-9 نمود. تکنولوژی به کار گرفته شده در طراحی موشک و سیستم کنترل آتش جدید، پیشتر توسط موشک AIM-47 Falcon و رادار کنترل آتش AN/ASG-18 در جنگندهء YF-12A به کار گرفته شده بود.
ترکیب دو سامانهء فونیکس و AWG-9، در ابتدا قرار بود بر روی جنگندهء F-111B که مخصوص نیروی دریایی ساخته شده بود، نصب شوند. در آن زمان، طبق برنامه، قرار بود F-111B به عنوان جنگندهء برتری هوایی و همچنین رهگیر دوربرد عمل نماید.
به تاریخ ژوئن 1963، موشک AAM-N-11 مجددن طراحی شدن و این بار به نام AIM-54A معرفی گشت. برنامهء آزمونهای پروازی موشک نمونهء XAIM-54A به سال 1965 آغاز گشتند و اولین رهگیری هدایت شده و انجام شکار توسط موشک، با موفقیت به تاریخ سپتامبر 1966 انجام شد.
هنگامی که برنامههای آزمایش موشک فونیکس در جریان بود، پروژهء ساخت F-111B برای همیشه لغو شد و به همین دلیل، موشک AIM-54 و رادار AN/AWG-9 با هواپیمای جدید F-14 Tomcat یکپارچه شدند که برای انجام همان نقش هواپیمای F-111B جهت نیروی دریایی ساخته شده بود.
اولین سری تولید از موشکهای AIM-54A به سال 1973 تحویل نیروی دریایی ایالات متحده گشتند و به سال 1974 در اختیار اولین اسکادران عملیاتی F-14A متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده قرار گرفتند. اولین سری از موشکهای AIM-54A سفارش ایران نیز به سال 1976 در اختیار اولین یگان دفاع هوایی نیروی هوایی شاهنشاهی ایران واقع در پایگاه یکم شکاری مهرآباد تهران قرار گرفتند.
یک جنگندهء F-14A/B قادر است تا 6 موشک فونیکس را به طور مجزا در پرتابگرهای ویژهء LAU-9A/A و یک F-14D نیز تا 6 موشک را در پرتابگرهای LAU-132/A حمل کند.
رادار کنترل آتش بسیار قدرتمند AN/AWG-9 از تکنیک TWS یا رادار پالس – داپلر بهره میگیرد. (Track While Scan = رهگیری به هنگام جستجو) بدین روش، تا مشخصات دقیق 24 هدف هوایی به طور جداگانه در فاصلهای تا 240 کیلومتر (130 ناتیکال مایل) در صفحهء رادار ثبت میگ. بدین جهت یک شکاری F-14 به راحتی قادر میشود تا 6 هدف را به طور جداگانه و همزمان توسط موشکهای فونیکس منهدم نماید.
وقتی یک موشک AIM-54A پرتاب میشود، پیشرانهء آن که به نام MXU-647/B شناخته میشود و با سوخت جامد MK47 یا MK60 کار میکند، روشن شده و موشک را فورن به سرعت بالای 4 ماخ میرساند. تا میانهء مسیر، سیستم هدایتپذیری بسیار پیشرفتهء موشک که AN/DSQ-26 نام داردصورت خودکار، موشک را به سمت هدف میراند، پس از آن، مختصات دقیق هدف، به روش هدفیابی نیمه فعال راداری، توسط رادار AWG-9 به موشک ارسال شده و مسیر پرواز موشک، تصحیح میشود.
رادار کنترل آتش، به صورت متناوب، هدفی را که موشک به سمت آن ارسال شده است، در صفحهء رادار نورانی میکند. برای اهداف بسیار دور، موشک به جهت کاهش پسا، در ارتفاعی بسیار بالا پرواز میکند، و بدین طریق AIM-54A قادر میشود اهدافی را که خط سیر آنها به سمت موشک باشد، به راحتی در فواصل بیش از 135 کیلومتر (72.5 ناتیکال مایل) مورد اصابت قرار دهد.
در فاصلهء 18200 متری از هدف، فونیکس، سامانهء رادار داخلی خود را جهت آشیانهیابی فعال، و ایجاد حداکثر دقت در اصابت، به کار میاندازد. حداقل فاصله برای شلیک موشک، 3.7 کیلومتر میباشد؛ زیرا این فاصلهای است که سیستم هدفیاب فعال راداری داخل خود موشک، شروع به کار میکند.
سرجنگی بسیار قدرتمند 60 کیلوگرمی (132 پوند) از نوع MK 82، به شکل ترکشی چند تکه شونده، طراحی شده است. سرجنگی یا به وسیلهء فیوز مجاورتی داخل موشک که به رادار MK 334 متصل است، منفجر میشود، یا به وسیلهء سامانهء حساس به حرارت و یا به وسیلهء فیوز ضربه
گونههای غیرعملیاتی مختلفی از موشک AIM-54A وجود دارد:
[size=109]* موشک ATM-54A یکی از این گونههای میباشد که سرجنگی ندارد و برای شلیکهای آزمایشی استفاده میشود.
* موشک CATM-54A نوعی است که برای شلیک به کار نمیرود و تنها برای تمرین قفل بر روی اهداف به کار میرود.
* موشک DATM-54A یک موشک کاملن مشقی است و سامانهای در آن وجود ندارد. این موشک، برای آزمایش حمل و نصب پرسنل زمینی موشک به کار برده میشود.
* موشک AEM-54A گونهای مجهز به یک فاصلهیاب الکترونیکی بسیار دقیق است و برای منظورهای آزمایشی یا ارزیابی به کار برده میشود./span>>/>
[size=142]AIM-54B/span>>/>
موشک AIM-54B بر اساس همان مدل A طراحی شده است، اما دچار تغییراتی شده است تا ساخت آن، آسانتر شود. از جملهء این تغییرات، استفاده از ورقههای فلزی به جای شبکهء توری شکل در بالچهها و سطوح کنترلی موشک میباش
برخی منابع نظامی اعتقاد دارند که تولید AIM-54B از سال 1977 آغاز شده است، در حالی که برخی دیگر میگویند در آن سال، هنوز تولید انبوه آن آغاز نشده بود. آنچه باورپذیر به نظر میرسد این است که تا سال 2006، نیروی دریایی موشکهای AIM-54A را در خدمت باقی داشت، درالی که هیچ موشک نوع B در خدمت نبوده است. احتمال دیگر این است که AIM-54B نوعی بهینه شده از همان AIM-54A میباشد که باز هم با همان نام A عرضه شده است. گونههای ATM-54B و AEM-54B نیز رسمن برای ماموریتهای تمرینی ساخته شدهاند و نمونهء فاصلهیاب تمرینی AIM-54B نیز جداگانه ساخته شده است.
[size=142]AIM-54 ECCM / Sealed/span>>/>
AIM-54C در طول دوران تولید، بارها مورد ارتقاء و بهبود قرار گرفت. اندکی پس از آغاز تولید، سرجنگی نوع MK 82 با نوع جدیدتر WDU-29/B که درون محفظهء WAU-16/B یا WAU-20/B قرار میگرفت، جایگزین گشت. WDU/20/B حدود 20 تا 25 درصد تاثیر بیشتری در جهت انهدام هدف، بر جای میگذاشت. بهبود دیگر، افزودن یک خنثاکنندهء دمای درون (خنک کننده) موشک بود که اف14 را از حمل مایع مخصوص خنککنندگی در حین پرواز، بینیاز میکرد. موشکهایی که دارای چنین خصیصهای باشند، اولین بار به سال 1986 تحویل نیروی دریایی گشتند و از آنها با نام Sealed یا گاهی اوقات + AIM-54C یاد میشود.
در طول مدت تولید فونیکس، قابلیت ECCM مدام دچار پیشرفت و بهینه سازی شده است. موشکهای Sealed و AIM-54C که دارای ECCM بهبود یافته میباشند، در نیروی دریایی ایالات متحده به نامهای AIM-54C ECCM / Sealed شناخته میشوند. این نوع از فونیکس، به سال 1988 رسمن در اختیار نیروی دریایی قرار گرفت. هدایتپذیری و سطوح کنترلی موشک نوع ECCM/Sealed جداگانه و با اسامی WGU-17/B و WCU-12/B معرفی شدهاند. در این موشکها، از محفظههای سرجنگی WAU-19/B و WAU-21/B استفاده شده است. بهبود دیگر، افزودن یک حافظهء قابل برنامهریزی و نرمافزار جدید جهت پردازشگر سیگنال بود.
هنگامی که تولید AIM-54 در اوئل دههء 1990 متوقف شد، بیش از 5000 موشک AIM-54 از تمامی گونهها ساخته شده بود، که حدود نیمی از این تعداد، AIM-54C بود؛ همچنین آنچه از موجودی AIM-54A باقی مانده بود، روانهء انبارهای نیروی دریایی شد.
[size=142]پاپان کار فونیکس/span>>/>
از آنجا که فونیکس تنها توسط جنگندهء شکاری F-14 Tomcat قابل استفاده میباشد، این موشک قرار بود تا زمانی که اف14 در خدمت است، همچنان به حیات خود ادامه دهد. طبق برنامهریزی انجام شده، قرار شده بود که اف14 تا اول سال 2007 از رده خارج شود؛ با این حال نیروی دریایی طی بیانیهای به تاریخ 30 سپتامبر 2004 رسمن اعلام کرد که موشک AIM-54 Phoenix را از خدمت خارج کرده است.
موشک AIM-54 در اصل برای رهگیری و منهدم کردن بمبافکنهای استراتژیک شوروی و تهدیدات آنها علیه ناوگان نیروی دریایی ایالات متحده ساخته شده بود و امروزه دیگر چنین تهدیدی برای ناوگان نیروی دریایی وجود ندارد. اگرچه به لحاظ تئوری، فونیکس بر علیه موشکهای ضدکشتی که دارای سرعت بالا و ارتفاع پروازی کم هستند، میتوانست به کار گرفته شود، اما امروزه، سلاحهای موثری غیر از فونیکس برای این امر وجود دارند.
امروزه، هیج برنامهای برای ساخت موشکی با قابلیتها و توان مشابه به جای فونیکس وجود ندارد. با از رده خارج شدن ترکیب جنگندههای F-14 و موشکهای AIM-54، وظیفهء دفاع هوایی بر عهدهء جنگندههای F/A-18E/F Super Hornet میباشد که قرار است به زودی به موشکهای میان برد IM-120C/D AMRAAM تجهیز شوند.
It entered service in 1974 with the U.S. Navy, replacing the F-4 Phantom II. It was later exported to the former Imperial Iranian Air Force in 1976, during a time when the US had good diplomatic relations with Iran. It was retired from the active U.S. Navy fleet on 22 September 2006, having been replaced by the F/A-18E/F Super Hornet.[2] As of 2008, it remains in service only with the Islamic Republic of Iran Air Force.
Role | Interceptor/multirole fighter aircraft |
---|---|
Manufacturer | Grumman |
First flight | 21 December 1970 |
Introduction | September 1974 |
Retired | US Navy: 22 September 2006 |
Status | Active service with Iran Retired from US service |
Primary users | United States Navy (historical) Islamic Republic of Iran Air Force |
Number built | 712 |
Unit cost | US$38 million in 1998 |
all from wikipedia for more see http://en.wikipedia.org/wiki/F-14_Tomcat
مقایسه دو رقیب بی همتا
بدون شک قدرت رهگیری نیروی هوایی است که به عنوان نخستین نیروی دفاعی هر کشوری در مقابل تهدید های هوایی دشمنان عمل می کند. اگر این قدرت رهگیری از توان بالقوه ای برخوردار بوده و بتواند با کمک خلبانان کارآزموده اولین تهاجم دشمن را به خوبی دفع نماید، باید مطمئن بود که دشمن فکر حمله از راه نیروی هوایی اش را فراموش خواهد کرد و برعکس این قضیه هم صادق است. در طول تاریخ هوانوردی، هواپیماهای جنگنده رهگیر همیشه از مهم ترین بخش های نیروی هوایی هر کشور بوده اند و قدرت آن ها به منزله قدرت کل نیروی هوایی آن کشور است. در مقاله زیر به بررسی توانایی های عملیاتی دو فروند از به نام ترین و مخوف ترین جنگنده رهگیر های جهان، هواپیماهای F-14 Tomcat و MiG-31 Foxhound پرداخته و قابلیت های این دو جنگنده را با یکدیگر مقایسه خواهیم کرد:
اعلام آغاز به کار ساخت بمب افکن دوربرد و مافوق صوت XB-70 توسط آمریکا باعث بروز سر و صداهای بسیاری در شوروی سابق شد. ظاهراً همه حرف ها و احادیث حکایت از آن داشت که در آن زمان شوروی فاقد جنگنده رهگیری برای مقابله با بمب افکن عجیب و غریب آمریکا بود و این برای شوروی چیزی کمتر از یک فاجعه نبود. شرکت هواپیماسازی میکویان گورویچ به سرعت دست به کار شد و طرح جنگنده ای با سرعت بسیار زیاد و سقف پرواز بالا را به مقامات شوروی تسلیم کرد. این طرح بعد ها میگ MiG-25 با لقب Foxbat شناخته شد. فاکس بت جنگنده ای بزرگ و درشت اندام بود، موتورهای به مراتب بزرگتری نسبت به جنگنده های هم عصر خود داشت، بسیار سریع پرواز می کرد و گاه سرعت این جنگنده به 3 ماخ هم می رسید و ارتفاع پرواز آن بیش از 20 کیلومتر بود و ظاهراً چیزی از سرعت آن کم نداشت. اما میگ MiG-25 ضعفهای بسیای هم داشت. برای مثال قدرت مانورپذیری آن به طرز وحشتناکی ناچیز بود، رادار آن بسیار ناکارآمد بود و دریک کلام، این هواپیمایی نبود که از پس رهگیری هواپیماهایی مثل B-70 یا SR-71 بر بیاید. با این که میگ MiG-25 هرگز هواپیمایی نبود که بتواند چنان تهدید عمده ای برای آمریکا به وجود آورد، اما ترسناک ترین جنگنده برای خلبانان آمریکایی همین میگ MiG-25 بود. تا اینکه در سال 1976 یک فروند میگ MiG-25 نیروی هوایی شوروی به خلبانی ویکتور بلنکو در ژاپن به زمین نشست. هواپیمای فاکس بت به دست آمریکاییها افتاد و رازهای آن در مدت کمی بر ملا شد و دیگر واهمه ای برای خلبانان آمریکایی از این جنگنده باقی نگذاشت.
پس از آشکار شدن توانایی های میگ MiG-25 برای غربیها، روس ها به فکر ساخت جنگنده ای بر پایه ی فاکس بت منتها با توانایی های کاملاً غیر قابل مقایسه با این جنگنده افتادند. البته ویکتور بلنکو پیشتر خبر از طراحی جنگنده ای کاملاً جدید و به روز با نام سوپر فاکس بت داده بود. نتیجه هواپیمای آزمایشی Ye-155MP بود که برای نخستین بار در سال 1975به پرواز درآمد. این پرنده نام MiG-31 را با لقب Foxhound به معنای سگ شکاری به خود اختصاص داد. فاکس هاوند در یک نگاه بسیار شبیه به میگ 25 بود، اما بزرگتر و مستحکم تر از فاکس بت بود. این جنگنده با اینکه بر پایه فاکس بت ساخته شده بود، اما هواپیمایی بسیار مدرن و البته قابل اطمینان بود. به کار بردن مقادیر بیشتری تیتانیوم و آلومینیوم در سازه این هواپیما باعث توانایی تحمل شتاب G بیشتر شده بود و موتورهای جدید توربوفن با مصرف کمتر، برد بیشتر هواپیما را تضمین می کردند. همچنین تسلیحات جدید و رادار قدرتمند از میگ MiG-31 یک رهگیر تمام عیار ساخته بود.
در شرایط حال، به نظر می رسد قدرتمند ترین و مقتدر ترین رهگیرهای حال حاضر جهان، هواپیماهای F-14 و MiG-31 باشند. از این جهت که این دو جنگنده همیشه در مباحث مختلف مقابل یکدیگر قرار گرفته اند و خواه یا ناخواه به عنوان رقبای سرسخت یکدیگر به شمار می روند، مقایسه فنی این دو هواپیما خالی از لطف نخواهد بود. در این مقایسه، فاکتورهای مختلف و موارد گوناگون بین هر دو جنگنده سنجیده شده و نسبت به یکدیگر مقایسه می شوند. در هر بخش، ده امتیاز در نظر گرفته شده است. هر چه جنگنده مورد نظر امتیاز بالاتری کسب نماید، به منزله برتری آن جنگنده در داشتن شرایط فاکتور مقایسه است. حال به مقایسه فنی دو جنگنده می پردازیم و سعی خواهیم کرد که حتی الامکان بیشتر عوامل و فاکتور ها برای مقایسه در نظر گرفته شوند تا مقایسه هرچه بیشتر نمایانگر محاسن و معایب دو جنگنده نسبت به یکدیگر باشد:
دو هواپیمای MiG-31 فاکس هاوند و F-14 تامکت هر دو از کلاس هواپیماهای جنگنده بزرگ و سنگین وزن هستند. فاکس هاوند طولی حدود 21 متر و دهنه بالی حدود 14 متر دارد. در مقابل تامکت طولی برابر با 19 متر و فاصله دو سر بالی در حدود 19.5 متر در حالت باز و 11.5 متر در حالت بسته دارد. هر دو هواپیما برای حفظ پایداری طولی از سکان های عمودی دو قلو استفاده می کنند. F-14 مجهز به سیستم بال های متغیر است در حالی که فاکس هاوند فاقد چنین سیستمی است. ترمزهای هوایی فاکس هاوند در زیر ورودی موتورها قرار دارند و به صورت دوتایی به سمت پایین باز می شوند و ترمزهای تامکت که به بال پروانه ای مشهورند، در فاصله بین دو موتور در قسمت عقب هواپیما واقع شده اند و به صورت دوتایی، یکی به سمت بالا و یکی به سمت پایین باز می شوند. ارابه های فرود دماغه دو هواپیما مشابه است اما ارابه های فرود اصلی فاکس هاوند به صورت دو چرخ پشت سر هم قرار گرفته اند در حالی که در تامکت دو چرخ هر ارابه اصلی کنار هم نصب شده اند. تامکت دارای هشت پایلون نصب تسلیحات-شش عدد در زیز بدنه و در تونل بین موتورها و دو عدد در زیر ریشه بالهاست. فاکس هاوند نیز دارای هشت مقر نصب تسلیحات- چهار عدد زیر بدنه و چهار عدد زیر بال هاست. بدنه ی هر دو هواپیما به حالتی طراحی شده است که بتواند در ایجاد نیروی برای بیشتر دخالت نماید. فاصله بین موتورها در تامکت بسیار زیاد و در فاکس هاوند بسیار کم است و کلاً حجم ورودی ها و خروجی های فاکس هاوند بیشتر است. این بخش فقط برای آشنایی با خصوصیات ظاهری دو جنگنده آورده شده و تاثیری در امتیاز دهی مقایسه ندارد.
یکی از مورد توجه ترین مشخصه های هواپیماهای جنگنده، سرعت فوق العاده بالای آن هاست که به کمک آن جنگنده ها می توانند به سرعت وارد میدان نبرد شده، در کمترین زمان ممکن درگیر شوند و بتوانند به موقع صحنه نبرد را ترک نمایند. مسئله بالاترین سرعت ممکن چه برای جنگنده-رهگیر ها چه برای جنگنده-بمب افکن ها اهمیت ویژه ای دارد، چرا که جنگنده رهگیر باید بتواند به موقع به جنگنده های متخاصم رسیده و با آن ها وارد نبرد شود و یک جنگنده-بمب افکن نیز باید بتواند پس از بمباران برای فرار از دست رهگیر های دشمن به سرعت خاک کشور دشمن را ترک گوید. برادر بزرگ میگ MiG-31، یعنی MiG-25 سرعترین هواپیمای عملیاتی جهان است و این رکورد هنوز هم که هنوز است برای فاکس بت حفظ شده است. ظاهراً سرعت زیاد از فاکس بت برای فاکس هاوند به ارث رسیده است چرا که این جنگنده به مدد موتورهای نیرومندش می تواند تا 2.83 ماخ در ارتفاعات سرعت بگیرد. MiG-31 در ارتفاع پایین می تواند به سرعت 1.23 ماخ نیز برسد. در مقابل، F-14 در ارتفاعات می تواند به سرعت 2.37 ماخ رسیده و در ارتفاع پایین نیز سرعت این هواپیما تا 1.2 ماخ بالا می رود. همان گونه که معلوم است، در این مورد مقایسه تامکت مغلوب سرعت بالای فاکس هاوند می شود. MiG-31 از ده امتیاز این مقایسه ده امتیاز کامل و تامکت از ده امتیاز هشت امتیاز دریافت می کند.